I may have to leave now, but I will love you forever

Så var vi komne til slutten. Slutten på eit fantastisk lite eventyr på kontinentet eg alltid har drømt/snakka/masa om å besøke. Og no har eg budd her i tre månadar. Det er veldig rart, veldig fint, veldig utruleg og veldig fantastisk. Når eg sitt her og prøver å finne orda som kan oppsummere opphaldet så blir det liksom ikkje.…bra nok. For kva skal eg seie? Det har vore sjukt bra? Det har jo det, men det verkar så tafatt. Vi har sett og opplevd så mykje, meir enn eg kunne ha drømt om eller sett føre meg. Og det å skulle sette ord på det er vanskeleg, både fordi ord blir fattige og fordi eg ikkje veit kvar eg skal byrje. For mellom sjukehuset, reisene, bussturane, sjukdommen, opplevingane, vennskapa og kvardagslivet er det ikkje plass til så mykje meir, og eg trur eg har fortalt dykk om det meste. Resten får dykk vite når eg kjem heim til jul. Og jada, eg har sjølvsagt spart dei beste historiene til slutt.

Og sjølv om dette har vore ei oppleving eg aldri ville ha vore foruten, så kan eg nesten ikkje vente til eg sitt på det flyet i natt, på vei heim, på vei til Noreg, på vei til Oslo, på vei til kulde, til mamma, til mormor og morfar, til alle dykk, til snøv, til julestemning, til senga mi, til innlagt varmevatn, til jakke, hue og skjerf og til juleferie. Det skal bli så FINT! Og sjølv om heimlengselen akkurat no overskygga det eg kjem til å sakne, så veit eg at eg kjem til å sakne alt saman. Dei fantastiske folka og dei nye vennane våra, stemninga, varmen, opplevingane, den kontinuerlige lyden av grashoppe, følelsen av å vere her, dei blå bussane, dusjen utan vatn, Mozongo Palace, Pernille, Stian og Joachim og absolutt alt det andre. Så sidan det ikkje går ann å seie takk til eit heilt land personleg får eg seie det her. TUSENTUSEN TAKK. I may have to leave now, but I will love you forever.

Nokon av dykk lurer kanskje på om eg har forandra meg noko særleg. Det har ikkje akkurat vore noka sjelesøkande reise, og det har heller ikkje vore poenget. Men det å opphalde seg i utlandet, i ein så annerleis kultur med eit så annerleis folkeslag i ein lang periode gjer noko med ein. Altså, eg skal ikkje påstå at eg har fått eit nytt syn på livet og plutseleg sluttar å vere meg. Eg kjem nok fortsatt til å syte over trivielle, ubetydelege ting, til å klage over ting som på ingen måte treng og klagast over, og til og fortsatt vere pittelittegranne negativ til verden. Men ikkje fullt så ofte. For herregud så godt dykk har det. Eg veit alle er klar over det, på eit eller anna nivå, men kor mange av dykk reflekterer faktisk over det ofte nok? Ikkje at eg skal bli nokon profet i sette-pris-på-livet-brigaden, men ærlig talt. Lat oss samanlikne nokon fakta:

• -     Sjukepleierane her nede tjener 3500 kr i måneden, og jobbar lengre skift. Dei har ikkje noko sjukepleierforbund, dei er ofte berre to eller tre på ei avdeling med 50 pasientar, og dei har absolutt alt ansvaret om nettene. Legar kan du sjå langt etter, dei søv.
• -      Dei fleste menneska vi ser og møter på lever under fattigdomsgrensa. Det vi tek som ei sjølvfølge, er ting dei berre kan drømme om. Så neste gang du klagar fordi du må ta oppvasken i ei varm leilighet med straum, innlagt vatn og ei god varm seng, så berre ta den forbanna oppvasken.
• -      Pasientrettigheter er eit fint ord som blir løfta opp i utdanningssamanheng, men som sjeldan blir fulgt opp elles. Med mindre ein er høgt utdanna (ferdig med vidaregåande) og har litt kunnskap om helse og eigne rettar kan ein rekne med å bli fullstendig overkjørt av legar, sjukepleierar og studentar. Det dei får av informasjon er lite og sparsomt, og etter det vi har observert er det heller ikkje spesielt konkret. «Yes, the medicine you are getting is helping you» er ikkje informativt. Og det å snakke over hovudet på pasientar og pårørande er heilt normalt, uansett alder. Som nevnt tidlegare, det skal ikkje svartmalast, og det gjeld ikkje alle, men det er dessverre eit normalfenomen. Så når du sitt på legekontoret og kritiserer legen i hytt og pine fordi du har lest om sjukdommen din på lommelegen.no og derfor «kan meir enn han/ho», så skal du vere himla glad for at du i det heile tatt har mogligheita til å undersøke og samtidig kan vere kritisk konstruktiv til ein lege-autoritet. Det er ikkje ei sjølvfølge.
• -     Er du ein av dei som klagar fordi du må vente i 45 min på legekontoret i Sykkylven, og herregud, du har da betre ting å gjere på, og ærlig talt, skjønner ikkje dei kor viktig det er at du får komme til legen NO? Det kan du slutte med med ein gong. Prøv to dagar før du i det heile tatt kjem til ein landsby som har lege. Du er heldig som ikkje dør i køa, det skjer ofte her, fordi dei er så sjuke at dei ikkje klarar å halde ut lenger. Og da meiner eg ikkje sjukehsukøa, eg meinar køa frå benken inn til legen. Og om du er så sjuk at du faktisk må til legen MED EIN EINASTE GANG, så orkar du ikkje å sitte og klage i ein blå stol utafor døra likevel. Så smør deg med tålmodigheit, ta med ei bok og sett pris på at du i det heile tatt har ein fastlege.

Eg seier ikkje at berre fordi vi har det betre så skal vi slutte å kritisere og søke forbetring i vårt eige land og vårt eige samfunn. Eg seier berre at det ikkje er så utruleg ille som folk skal ha det til alltid. Jada, veiane er litt smale og dei burde vore betre, bensinen er dyr, alkoholen er dyrare (og dei som klagar over det kan da vel alltids flytte til eit anna land om det er så utruleg viktig), sjukehuskøene er for lange, og sjukeheimane er for dårlege. Og det burde og skal bli betre. Men sjå deg rundt av og til, sjå kor bra du har det, og klag ein annan gang i staden.

Eg burde ha skreve meir, men eg får det ikkje til. For mykje har skjedd, og det å sette ord på det på ein blogg verkar igrunn ikkje så utruleg viktig akkurat no. Men dykk skal vite at tanken på å forlate alt saman gir meg klump i halsen og låkt i hjartet, og det er eit godt teikn.

Så. Det er med eit litt større, litt vemodig hjarte, tusen nye opplevingar, masse kjærleik, masse ny kunnskap og masse takknemlegheit at eg forlet dette landet. Zambia, det har vore fantastisk.

........Og snipp, snapp, snute, så var eventyret ute.

Safari i South Luangwa

Her skulle eg egentleg ha skreve litt meir om korleis det var å vere på safari, litt om den utruleg lange bussturen på vei dit, og om den skumle taxituren på dirtroads inn i nasjonalparken. Og om dei plagsomme insekta, den søte eigaren, at eg datt ut av safaribilen og kva alle dyra i Afrika hadde føre seg. Men eg gidd ikkje, for eg er på Zanzibar, og eg skal gjere andre kjekkare ting. Så dykk får bileta i staden. Dei av dykk som er så heldige at dykk får sjå meg ansikt til ansikt i jula kan heller spørre då, eg skal svare med glede. Når det gjeld resten av dykk? Reis på din egen safari da vel.

Utsikta fra safaritelta på Wildlife Camp. Vi våkna til flodhestar, elefantar og andre rare dyr som laga rare lydar. Det er ganske spesielt å stå i dusjen klokka 05.30 og sjamponere håret medan elefantane traskar i skogen bak deg.

Sjå kor vi gleda oss til morgonsafari!

Inngangen til parken.

Det var bavianar OVERALT

Flodhestskalle

Eit sjeldant syn, ein flodhest ute av vatnet på dagtid. Den stod heilt stille, og lata som om vi ikkje hadde sett den.

Impala. Dei var også OVERALT.

Ho mor var ikkje så veldig glad for at vi kom så nærme (2m), så ho valgte å advare oss ved å spinge mot bilen og bråke. Eg låg i dørken med hendene over hovudet fortare enn du kan sei elefantpåavveie.

Hyene i grøftekanten

Solnedgang i parken

Ei anna elefantmamma, som heller ikkje likte oss så godt

Safariglad i dårlig fokus!

Det mest forvirrandre biletet vi har tatt på den turen her.

LEOPARD!! HERRGUD DET VAR KULT.

Så det var den safarituren. Det var awesomepossum!! Eg har 350 fleire bilete, og vi såg mange fleire dyr, men nok ein gong, dykk får høgdepunkta (ca). For eg er nemlig her:

Så. Snakkes da.

Oh Toto, I don't think we're in Kansas anymore

Lat oss starte med nokon bilete, for avvekslinga si skyld.

Ei litta introduksjon til kjøkkenet vårt. Fint og flott. Og reint. (Vi skal ikkje klage, det er faktisk reint, og fungerande. Det ser berre ikkje slik ut).

Alle vannflaskene vi må fylle opp hvis vi skulle vere så crazybananas at vi vil vaske opp eller koke noke som helst om kvelden.

No har vi vore her i 8 (snart 9) veker. 8 fantastiske, forvirrande, slitsomme, spennande, morosamme og litt utrulege veker. Det ser så lite ut når eg skriv det her, men 8 veker er to månader. Er eg ikkje smart? På den tida har eg blant anna lest ut 7 bøker, auka tetris-rekorden min til 317 000 (430 000 sidan eg byrja å skrive det her), skreve altfor lite på studieoppgavene og lest altfor lite sjukdomslære. Eg har også blitt kjempelei av å vaske klede for hand, og føler stort sett at eg går rundt og er skitten. Fordi eg ikkje vaskar kleda mine skikkelig altså. Så no gir eg dei til hushjelpa. Og nei, det er ikkje eit luksusteikn at vi har hushjelp. Dei jobbar i alle etasjane, og er strengt naudsynte for at dette huset ikkje skal falle saman. Og ho er den søtaste dama i verda, og får kleda mine til å lukte sumarfriskt. Det er så KJEKT å kome heim til ei klessnor full av tørkande, reine klede!  Men guri så digg det skal bli å komme heim igjen til innlagt vatn. O, vaskemaskin, eg tilber deg. Skal lage eit pittelite alter når eg kjem heim.

Utsikta frå soveromsvindauget vårt, ein sjelden overskya dag.

Elles er vi stort sett på sjukehuset, så eg skulle ønske eg hadde noko meir spennande å fortelje dykk om, anna enn boklesing, avslapping og generell tetris-kjedsomheit. Men tausheitsplikt er min ven. Eg kan likevel fortelje ei lita anekdote frå når vi jobba på legevakta for nokon dagar sidan. Ein gjentakande tendens her nede er at folk ventar med å gå til legen. Lat meg illustrere.

Pasient 1 kom inn og klarte ikkje å gå sjølv. Ein venn bar han inn på undersøkelsesbenken der han var delvis bevisst og nesten ikkje klarte å prate.
Eg: Kor lenge har han vore sjuk slik som dette?
Venn: 4 månedar.

Eg: .......

Pasient 2 kom inn og forklarte at han hadde tiltakande smerter i magen og tissa blod, samt at han følte seg litt uvel.
Legen: Kor lenge har du vore plaga med dette?
Pasient: Å tisse blod?
Legen: Ja?
Pasient: 3 år.

Pasient 3 kom inn med store hevelsar på begge sider av haka, langs kjevebeina, og var øm i heile hovudområdet, halsen og øvre delar av ryggen.
Legen: Og kor lenge har du hatt denne hevelsen og smerten?
Pasient: Sidan mai.

Altså. Eg spurte legen om dette var normalt, og med mindre pasientane er ressurssterke og høgt utdanna er det vanlig å vente med å gå til legen til skaden eller sjukedommen ikkje lenger går ann å leve med. Dei fleste har verken tid eller råd til å vere sjuke eller sjukmeldt, og velger derfor å gå heime med mindre plager fordi dei reknar med at det går over. Eit anna problem er mangel på utdanning og generell bevisstgjering rundt helse og helseproblematikk, noko som gjer at potensielt livstruande sjukdommar, som kunne har vore forhindra, blir oppdaga for seint. Pasienten som tissar blod har for eksempel mest sannsynlig blærekreft med metastaser, som ikkje nødvendigvis er så lett å behandle. Det moralske sluttpoenget? Ikkje vent 3 år med å gå til legen hvis du tissar blod. 

Vi får av og til litt store uniformar når vi skal vere med på operasjonar.

Vi spurte, men vi veit framleis ikkje kva dirty cases er.

Ei litta operasjonssal.

Skal vi sjå, ellers nye ting å fortelje frå Afrika. Vi har funne eit svensk svømmebaseng, på den svenske skulen! Så vi går dit titt og ofte, litt for å bade, mest for å kunne dusje etterpå. Der er masse svenske familiar som har adoptert barn, og ventar på at papir og altmuligannasomharmedadopsjonågjere skal gå i orden, så da heng dei der i mellomtida. Vi har blitt kompis med 3 år gamle adopterte Muri, som var sikker på at eg var ein fisk. Da måtte pappa forklare at eg ikkje var ein fisk, men at eg berre er norsk. Muri er kul.
Her er framleis ikkje vatn forresten, og sjølv om det ein sjeldan gang skulle ver vatn på badet, så er det nesten aldri i dusjen. Når eg tenker meg om skal eg sette opp eit lite alter inne på badet sånn generelt, og bo der i to dagar i strekk. Sjølv om det går overraskande bra å bøttedusje. Eg har blitt ekspert og kan tilby eit lynkurs ved heimkomst, for spesielt interesserte.

Og så går vi turar til kjøpesentera, til resturantar og vi har vore på kino. TO GANGAR. 1) Savages – underhaldande, litt ekkel, folk som var fine å sjå på, og folk som var veldig ekle, 2) Premium Rush – underhaldande, ok, folk som var fine å sjå på. Vi hadde satt oss godt til rette for å sjå Premium Rush, ein film vi var klar over kunne bli litt voldeleg. Og inn på rada framfor oss kjem ein afrikansk familie med 4 barn, i alderen 4 – 8 år. Det er….upassande. Dei bestilte ting heile tida, blant anna is, som kinopersonalet kom inn med midt under filmen, og ungane byrja sjølvsagt å klage høglytt over kven som hadde fått den største isen. Om det skjedde noko spennande sa dei, nesten i kor, «ooooh, DID YOU SEE THAT?». Ja, din tosk, vi er på kino, alle såg det. Og dama bak oss gispa høglytt omtrent kvar gang nokon på lerrettet snudde hovudet sitt for fort, og var berre generelt bråkette. Eg mistenker at filmopplevinga vart littegranne redusert på grunn av overnevnte faktorar.

-----------------------------------------------

Dei notoriske blå bussane. Han her ropte "town, town, TOOWN!", men vi skulle ikkje til town no heller.

Han i grønt var fra ein konkurerande buss som også skulle til town, så da måtte han springe så han kom fram til dei potensielle kundane først. Køsystem? Det er berre å drite i.

Flettefrans.

Det er søppel overalt. Litt sånn som det her. Spesielt plastflasker.

Vi går ikkje berre til kjøpesentera, kvar einaste lille tur er som eit lite eventyr med oppdagingar av nye reklameplakatar og morsamme skilt. Kosar oss gjer vi.

Trafikkgambling. Vi har enda ikkje blitt påkjørt, sjølv om det har vore nære på.

Vi har døypt balkongen vår Mosongo Palace! Og det er ikkje rasistisk, det er berre slik det følast. Folk ropar det som nevnt etter oss nesten kvar dag, så det har blitt ein naturleg del av dei daglege rutinene. Og det her er så nære eit palass som nokon av oss kjem her nede, så Mosongo Palace it is. Det er svært trist når noken forlet palasset, og da står vi på verandaen og vinkar som hjernelause idiotar, eller følger etter dei og vinker som tullingar etter bilen. Vi bor ekstremt tett på kvarandre, og kjem ganske nære på veldig kort tid. Så det er trist når nokon reiser, det følast som om det manglar ein liten del ei lita stund. Så sjølv om eg gledar meg til den dagen vi sjølv reiser, så kjem eg til å sakne det her. Alt saman faktisk.

På balkongen, ein dag Pernille hadde laga grove rundstykker, og vi hadde leverpostei, agurk , makrell i tomat og babybell. Då vart eg omtrent sånn glad.

(Og eit bilete der eg ser litt meir normal ut så ho mor ikkje blir så skjemd. Legg forresten merke til fotballtrøya eg har på meg. Men slapp av, eg har på ingen måte blitt fotball-frelst. Berre Zambia-frelst.)

Dette biletet er rimelig beskrivande for korleis det følast å sette seg på ein buss i det landet her. Dykk har vel skjønt poenget no reknar eg med.

Vi har faktisk vore ute ein gang eller to også. Men som ansvarlege sjukepleierstudentar kjem ikkje det fram på denne ikkje-bloggen. Men her er eit illustrasjonsfoto, saman med våre tyske, østeriske, afrikanske og finske venar. Superinternasjonalt.

No er det to dagar igjen i praksis, og så reiser vi til Zanzibar! Men slapp av Elise, eg skal blogge rikeleg, så du kan få vere med på reisa. KOSOGKLEM.

Cape Mclear - det som kom etterpå

Fint sant? Rett og slett vakkert. Så vi gleda oss og diskuterte alt det morosamme og spennande vi skulle gjere dei kommande dagane. Og her skulle eg egentleg ha skreve om dykking, bading, soling, snorkling, hesteridning og berre generell glede og avslapping. I staden kan dykk, om dykk ønsker det, få ei detaljert beskriving av badet, toalettet og senga mi på Gecko Lounge. Eg var sikker på at eg hadde fått blindtarmbetennelse/colera/malaria og/eller pest. På eit tidspunkt var eg nemlig sikker på at eg skulle døy, melodramatisk som eg er. Det var sjølvsagt mindre dramatisk enn som så. Eg hadde fått mageinfeksjon, med alt det inneber av herligheiter, symptom og bieffektar. Så dei fire dagane som skulle vere så fantastiske, blei fem dagar med «fingkjdfngldkfjgidl!!», grining, telefonar heim og små turar ut i omverden for å skaffe vatn, cola eller ris. Eg kvikna litt til den siste dagen, rett og slett på trass. For det å ligge inne i varmen, å svette både på grunn av feber og dårleg ventilerte dormrooms, er ikkje hyggeleg. Det er verkeleg ikkje kjekt å vere sjuk når ein er så langt heimaifrå, på ein så øde plass som Cape Mclear. Der er folk og turistar, men ikkje sjukehus og knapt medisink personell. Men vi traff ein svært hyggeleg sjukepleiar som heldigvis kunne utstyre meg med kvalmestillande og rehydreringsvæske. Det byrja å sjå betre ut, og eg kom meg ut og fekk til og med tatt nokon bilete. Så her er dei, frå første og siste dag på Cape Mclear. 

Barna leika med laushundane og mødrene vaska klede og kasserolle, i vannkanten.

På strendene utafor hotellområdet var det som regel fullt med lokale som vaska klede, bada, fiska (i dei heimelagde båtane av tre som han eine karen sitt på), og la garna sine til tørk. Og alle kleda.

Den lokale puben hadde morosamme skilt!

Souvenir-shopping!

Borna hadde dane/musikk/synge-oppvisning

Solnedgang frå hengekøya

Hengekøymorro

Den dagen vi skulle reise veit eg ikkje om eg var uvel i magen på grunn av sjukdommen, eller fordi eg grua meg så voldsomt til turen tilbake, som eg forutsåg kom til å ta fire dagar. MEN. Vi kom oss til Lilongwe med ein taxi som hadde bensin, fungerande eksosanlegg OG alle fire dekka på plass. Og meir enn det kan ein vel ikkje krevje. Og det tok berre 3 og ein halv time! Men. I Lilongwe fann vi ut at bussen tilbake til Lusaka gjekk på tysdag. Det var søndag. Så, da blei det to netter til på Mufasa Lodge da. Misforstå meg rett, det er ein veldig fin plass. Problemet er berre at når ein er sjuk så er ingen plass anna enn heime i sofaen til ho mor bra nok. Men vi hadde ikkje noke anna val, med mindre vi ville gå. Så eg las litt, gjekk på apoteket, åt litt og traff andre kjekke backpacker-folk. Blant anna ein brite som fortalte ei særs underhaldande historie om korleis han braut hofta mens han sprang halvmaraton. I ein alder av 22. Eg skal fortelje i meir detalj når eg kjem heim. 

Så det var fint, og forma vart betre. Men den var ikkje bra. Det kan også ha vore det at eg, nok ein gang, grudde meg til bussturen tilbake til Zambia. Og det med rette. Så når vi sto opp klokka 4 for å rekke bussen som skulle gå klokka 6 (og den gjorde faktisk det!) var forventningane så lave at absolutt alt var ei positiv overrasking. Eg tok den anbfelate dagsmengda av idoform og kvalmestillande og forberedde meg mentalt på 18 timars helvette. Men til vår store overrasking, tok det berre 14. I 35 grade, i ein buss utan aircondition, med eit skrikande anlegg som spelte alt frå gospel, til Cher, til Vengaboys. Dei presterte faktisk å spele to heile McMusic-album. Det var som å vere tilbake på diskoteket på Vik. Mens ein er kvalm og har mageknip, med folk som sitt oppå deg, lener seg ut av ditt vindu (sjølv om dei sitt BAK deg), og ikkje har noko respekt for intimsone eller personleg eigedom. Men vi kom fram, nok ein gang, utan å døy. Så eg kjøpte ei bøtte Cola, tok ein dusj, fekk personleg oppvarting og medisinutdeling av legestudentane vi bor saman med, og sovna.

Eg lid no av posttraumatisk buss-stress, og blir kvalm og uvel berre av tanken på å ta buss nokonsomhelstplass. Så det kan bli spanande når eg kjem tilbake til Oslo.

Eit par kvalme, låke dagar etter vi kom heim fekk eg også tak i medisin for magesjuka, og kan no, to og ei halv veke etterpå, erklære meg sjølv heilt frisk. Ein har ikkje levd før ein er sjuk i Afrika. Det er ikkje ei oppleving eg anbefalar til noken, sånn igrunn. Det viste seg at alle vi budde saman med også hadde vore sjuke, så det var vel noko i vatnet, som dei seier. Og eg har aldri vore så glad for å komme heim til ein kjent, trygg plass som eg var den dagen.

Det er ingen plass som heime (eller-så-heime-som-det-blir-i-Afrika) <3